Hoe maak je anderen nieuwsgierig?

Creatieve reclamemakers verzinnen originele vormen om mensen nieuwsgierig te maken. Maar achter deze ogenschijnlijk nieuwe vormen schuilen oeroude mechanismen. Wie weet hoe hij anderen nieuwsgierig kan maken, is verzekerd van aandacht.

Het station van Antwerpen was onlangs het decor van een onverwacht dansfestijn. Terwijl reizigers zich naar de treinen spoedden, begonnen in de monumentale hal opeens twee mensen te dansen op muziek van The Sound of Music. Er volgden er meer en na een minuut swingde het hele station. Voorbijgangers lachten, maakten foto’s en mengden zich onder de dansende menigte. Wat was er aan de hand?

De Antwerpse actie leek spontaan, maar bleek een strak geregisseerde reclame voor het programma Op zoek naar Maria, van de VTM, het Vlaamse televisienet. Het filmpje staat inmiddels op YouTube. De makers van dit filmpje traden in de voetsporen van T-Mobile, die in januari van dit jaar op Liverpoolstreet station in Londen ook zo’n dansfestijn organiseerde en er een commercial van maakte.

Voor hun commercials maken VTM en T-Mobile gebruik van het fenomeen flashmob, een originele manier om mensen nieuwsgierig te maken. Een flashmob is een ontmoeting van een grote groep mensen die op een openbare plek samenkomt, iets doet wat ongebruikelijk is, en dan weer uiteenvalt. Flashmobs worden georganiseerd via internet of sms en zijn ooit begonnen als vermaak, als grapje. Zo verzamelden zich in september 2003 bij de Albert Heijn op de Dam in Amsterdam een grote groep mensen met digitale camera’s, die opgeroepen waren via internet. De winkelende mensen voelden zich even filmster, toen ze langs de rij mensen met camera’s naar buiten kwamen. Ze begrepen het niet, ze waren verbaasd en nieuwsgierig. Hadden ze iets gemist?

Flasmobs worden in hun oorspronkelijke vorm nauwelijks meer gebruikt, maar zijn nu overgenomen door bedrijven, die daarmee de aandacht op zichzelf willen vestigen. Zo appelleren ze aan de nieuwsgierigheid van mensen. Iedereen is nieuwsgierig, de een meer dan de ander. Wie slim gebruikmaakt van de nieuwsgierigheid van anderen, weet zich verzekerd van aandacht. Dat geldt voor degene die een presentatie of lezing moet houden, maar ook voor de man of vrouw die zichzelf aanprijst op een dating-site. De marketeer, maar ook de onderwijzer, de journalist, de programmamaker en de regisseur, iedereen die zijn gehoor wil boeien, hanteert bewust of onbewust de principes om mensen nieuwsgierig te maken.

‘Het gevoel dat je iets gemist hebt is tegenwoordig veel sterker dan vroeger’, zegt Roland van der Vorst, auteur van het boek Nieuwsgierigheid en partner van het merkenbureau THEY. ‘CommonsHoe meer communicatiemiddelen we gebruiken, hoe meer we het idee krijgen dat we een tekort aan informatie hebben.’ Van der Vorst onderscheidt vier principes die de nieuwsgierigheid opwekken.

Het eerste principe is vragen stellen. Dat wordt ontzettend vaak toegepast. De Canadese wetenschapsjournalist Malcolm Gladwell zette op de cover van zijn jongste boek Uitblinkers: Waarom hebben sommige mensen succes en andere niet? Vragen stellen is het recept van boeken, van krantenartikelen en films. Maar ook van spelletjes zoals een quiz. Vragen stellen is een directe manier van nieuwsgierig maken. Het confronteert ons met een gemis, een tekort aan kennis. We willen het antwoord graag weten.

Het tweede principe is informatie achterhouden. Iets verborgen houden.  Nieuwsgierigheid is het verlangen om een grens op te heffen, de grens tussen weten en niet weten, tussen de kenner en de leek. Maar het kan ook een fysieke grens zijn, een muur, een schutting. Wat zou er aan de andere kant zijn? Wat zie je door een gat in de muur? Het principe wordt vaak toegepast in een thriller: we weten niet wie de moord heeft gepleegd omdat we niet alle informatie hebben. Het motiveert om ons om door te lezen. Informatie achterhouden is evenals vragen stellen een directe manier van nieuwsgierig maken.

Het derde principe om nieuwsgierigheid op te wekken is de verwachtingen verstoren. Je wordt op het verkeerde been gezet, aan het twijfelen gebracht, geshockeerd. Verwachtingen worden verstoord door geheimen en mythes te creëren, een goed voorbeeld is het monster van Loch Ness, dat blijft de nieuwsgierigheid opwekken. Er is altijd een beetje twijfel, je weet niet helemaal zeker of je het wel of niet moet geloven. Verwachtingen verstoren is een indirecte manier van nieuwsgierig maken. Ook de flashmobs maken gebruik van dit principe. Niemand verwacht immers dat je op een station gaat dansen.

Het vierde principe is de mogelijkheden die er zijn open te houden. Het publiek mag zijn eigenverhaal maken. Een open einde maakt nieuwsgierig. Dat gebeurt in reality-programma’s zoals de Gouden Kooi, waarin tot aan het eind onduidelijk is hoe het afloopt. Het is ook het principe van veel games, waarin je zelf het spel maakt.

Van der Vorst hanteert de principes van nieuwsgierigheid in zijn eigen praktijk. Zo moest hij laatst een lezing houden en bleef hij een paar minuten met zijn rug naar het publiek staan. Hij verstoorde bewust de verwachtingen van het publiek. Toen zijn gehoor begon te schuifelen en te mompelen, draaide hij zich om. Hij kon beginnen. Hij wist zich verzekerd van de aandacht.