Levenslange liefde

 

 

 

Het beste recept voor een gezond en gelukkig leven is een goede relatie. Maar wat doe je als de liefde rafelrandjes krijgt of in een crisis belandt? Stel je emotioneel open voor de ander, adviseert Sue Johnson. Want de oorzaak van de meeste relatieproblemen is de angst voor emotionele eenzaamheid.

 

Het is niet voor iedereen weggelegd, maar de mens is van nature monogaam. Niet seks of agressie, maar de behoefte aan een emotionele band is het primaire instinct van vrouwen én mannen. Liefde is een fundamentele overlevingsstrategie. Dit is de centrale gedachte achter Laat me niet los, het nieuwste boek van Sue Johnson, de Canadese psycholoog die met haar vorige boek Houd me vast duizenden wanhopige stellen weer tot elkaar bracht. Johnson introduceerde in dit boek een nieuwe relatietherapie, de Emotionally Focused Therapy (EFT), die in de Verenigde Staten enorm aansloeg en sinds kort ook in Nederland in opkomst is.

 

De methode van Sue Johnson past niet in de gangbare relatietherapieën, zoals de cognitieve gedragstherapie die de nadruk legt op een betere communicatie tussen de partners, of de psychoanalytische benadering die de oorzaak voor een slecht huwelijk zoekt in de vroege jeugd.  Evenmin sluit de EFT aan bij de oplossingsgerichte therapie die zich concentreert op de positieve kanten van een relatie en vooral op de toekomst is gericht.

 

In de EFT leren de partners hun destructieve gedragspatroon te ontmantelen en een open, emotioneel contact aan te gaan, waardoor de basis van de relatie wordt hersteld. Zelfs de meest gekwetste paren kunnen hun relatie repareren als ze leren een beetje anders om te gaan met hun emoties, belooft Johnson. En als de relatie emotioneel is hersteld, komt het met de seks ook wel goed. En niet andersom.

 

De populariteit van de nieuwe therapie valt niet alleen te verklaren uit de nieuwe aanpak. Na een paar jaren bleek dat Johnsons therapie resultaat had. Waar de traditionele therapieën een slagingskans van 30 procent hebben, claimt EFT een veel groter succes: driekwart van de stellen die met deze therapie werden behandeld, bliezen nieuw vuur in hun relatie. ‘We hadden al drie therapeuten gehad’, vertelt een dankbaar stel op de Nederlandse website van EFT. ‘We leerden rekening te houden met elkaars emoties en gevoelens. We hebben elkaar opnieuw leren kennen, het voelde als een nieuw huwelijk.’

 

Sue Johnson veegt de vloer aan met onderzoeken die aantonen dat monogamie een illusie is. Dat de helft van de mensheid zijn partner zou bedriegen, is overdreven en gebaseerd op flinterdun onderzoek, vindt ze. Bovendien gaan mensen volgens haar niet vreemd omdat ze van nature polygaam zijn, maar omdat ze emotioneel eenzaam zijn. En het argument dat slechts 7 procent van de zoogdieren trouw is aan één partner is, snijdt evenmin hout. Want juist de zoogdieren die tijd en moeite moeten investeren om het overleven van nakomelingen te garanderen, zoals de bever en de grijze wolf, zijn monogaam.   Laat me niet los - de oorspronkelijke en meer aansprekende titel is Love Sense - is een mix van populaire wetenschap en persoonlijke verhalen. De therapie mag dan nieuw zijn, de theorie is dat minder. Haar centrale stelling: de mens is geprogrammeerd om met één liefde te leven, onderbouwt Johnson vooral met de hechtingstheorie van de Britse psychiater John Bowlby en met recente inzichten uit de neurobiologie, zoals de invloed van het hormoon oxytocine, en het effect van spiegelneuronen op de ontwikkeling van empathie.

 

John Bowlby is Sue Johnsons held. Hij mag van mij de prijs krijgen voor het beste idee ooit, schreef ze in haar vorige boek, waarin ze zijn werk overigens ook al samenvatte. De Britse psychiater werkte in de jaren vijftig van de vorige eeuw met kinderen die verwaarloosd waren of die gescheiden van hun ouders opgroeiden. Hij was ervan overtuigd dat het kind in zijn vroege ontwikkeling een stevige band met de moeder moest hebben, om van daaruit het leven nieuwsgierig te verkennen en aan te kunnen; een visie die feministen vurig bestreden.

 

Bowlby onderscheidt drie ‘hechtingsstijlen’: veilig, angstig of vermijdend. Kinderen die kunnen rekenen op de zorg en emotionele steun van hun moeder ontwikkelen een veilige hechtingsstijl en kunnen zich in hun volwassen leven goed binden aan een intieme partner. Maar kinderen met een onvoorspelbare moeder of met een moeder die hen verwaarloost, ontwikkelen een angstige of vermijdende hechtingsstijl, en zullen in hun latere leven bang, boos, vermijdend of afwerend reageren op problemen of conflicten in een intieme relatie.

 

Slechte relaties tussen volwassenen worden veroorzaakt door emotionele deprivatie, stelt Bowlby. De ruziënde partners zijn emotioneel niet meer ontvankelijk voor elkaar. En zo wordt hun behoefte aan emotionele aandacht alleen maar urgenter. ‘Of het nu gaat om het langzaam verdwijnen van hoop en genegenheid of om een abrupte catastrofe die vertrouwen en betrokkenheid verwoest’, schrijft Sue Johnson, ‘het roept een oerpaniek op en je valt terug op een overlevingsscript.’

 

Zo optimistisch als Johnson is over het repareren van relaties, zo pessimistisch laat ze zich uit over de westerse levensstijl. We leven in een door seks geobsedeerde, maar van relaties verstoken cultuur, schrijft ze; in een krankzinnige wereld van mobiliteit en multitasking. We worden overspoeld door eenzaamheid, angst en depressie. Ze voorziet een toekomst waarin mensen totaal in beslag worden genomen door online contacten en zielloze knuffelrobots; een wereld waarin geen plaats is voor echte menselijke relaties. Dat digitale contacten ook een uiting kunnen zijn van hechte sociale verbondenheid, ontgaat haar.

 

Ook op de onderbouwing van haar therapie is wat af te dingen. Johnson is kritisch ten opzichte van wetenschappers wier inzichten ze niet deelt, zoals de evolutionair biologen, maar staat een stuk welwillender ten opzichte van onderzoek dat wél in haar redenering past. Zo is de centrale rol van oxytocine in haar monogamiebetoog gebaseerd op één onderzoek onder slechts 40 mannen. Alleen vertelt ze dat aantal er niet bij.

 

In haar hartstochtelijk pleidooi om relaties te herstellen miste ik bovendien een relativering. Moet elke gestrande relatie koste wat kost gerepareerd worden? Of mag je ook gewoon constateren dat je een foute keuze hebt gemaakt?

 

 

 

Dit artikel is gepubliceerd in de Volkskrant van 22 maart 2014.

 

 

 

Dr. Sue Johnson, Laat me niet los. Met oefeningen voor een levenslange monogame relatie. Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen. 2014. 336 pagina’s. Vertaald uit het Engels door Dick Alkemade. ISBN 978 90 215 5629 1. Ook als e-book verkrijgbaar.